Devlet yıllardan beri şirketlerle ilgili veri topluyor. ‘’e’’ ile başlayan birçok uygulama bulunmaktadır. Bu uygulamalar e-Devlet başlığı altında toplanmıştır. e-Devlet uygulamalarının tarafları; kamu kurumları, devlet memurları, iş dünyası ve vatandaşlardır ve edevlet uygulamaları aktörler arası iletişimi sağlamaktadır. Kamu kurumlarının birbirleri ile olan iletişimi G2G e-devlet uygulamaları; kendi çalışanları ile olan iletişimi G2O e-devlet uygulamaları; iş dünyası ile olan iletişimi G2B e-devlet uygulamaları ve vatandaşlarla olan ilişkileri G2C e-devlet uygulamaları ile sağlanmaktadır. Vatandaşların ve iş dünyasının kendi içinde iletişimlerini sağlayan C2C ve B2B düzeyindeki e-devlet uygulamalarında ise temel hedef, devletin aracı rolü oynamasıdır. Öte yandan, vatandaşın yardım talep etmesi ya da iş dünyasından gelecek bir devlet koruması talebi, C2G ve B2G düzeyindeki e-devlet uygulamaları ile çözülürken; ihtiyaç ve dolayısıyla talebin vatandaş veya iş dünyasından gelmesi esastır. Buna karşın, e-oylama sistemi ya da ithalat sürecinde e-beyanname doldurma amaçlı e-devlet uygulamaları, G2C ve G2B düzeyindedir ve devletin bu hizmetleri, bireysel talep olmaksızın sunması esastır. Lojistik sektörünü ilgilendiren bazı uygulamalar aşağıdadır.
· eCRM (2026)
· U-ETDS (Yük ve yolcu taşımacılığı)
· Trafik cezaları
· Trafik kazaları
· Takograf verisi yükleme (UAB)
· MERSİS
· Otoyol, köprü tünel geçişleri
· Egzoz gazı analizi
· Takograf ihlalleri
· Yetki belgeleri
· Mesleki yeterlilik
· Sigortalar
· Araç muayeneleri
· Gümrük uygulamaları
· Yeşil lojistik
· Karbon vergisi
· Ve diğerleri…
Hergün yeni uygulamalar hayata geçiriliyor. Bazı uygulamaların sonuçları firmalara hemen yansırken, bazılarının sonuçlarının yansıması zaman alacaktır. Lojistik sektöründen toplanan veriler devlet tarafından nasıl değerlendirilecek ve firmalara yansıması ne olacaktır? Bunun için ‘’Ulaştırma Hizmetleri Denetleme Yönetmeliği’ne bakıyoruz.
Yönetmelikte; elektronik denetim ve uzak denetim olarak iki yeni denetim şekli tanımlandığını görüyoruz;
Elektronik sistemlerden faydalanılarak yapılan denetim: Uzak denetim ve U-Net Otomasyon Sistemi üzerinden elde edilen veriler çerçevesinde uzaktan yapılan denetimdir.
U-Net Otomasyon Sistemi: Bakanlığın yazılım sistemidir.
U-Net Otomasyon Sistemi denetimi: U-Net Otomasyon Sistemi üzerinden tespit edilen verilere göre yapılan denetimdir.
Uzak Denetim: Sabit denetim istasyonlarından alınan veri ve görüntüler üzerinden yapılan sistematik denetimdir.
İstatistikler ve risk analizi başlığı altında ise şu açıklamalara yer verilmektedir.
· İdarece, bu yönetmelik kapsamındaki faaliyetlere ilişkin verilere dayalı istatistikler oluşturulur.
· İdare, etkin ve verimli denetim yapabilmek amacıyla, taşıt, sürücü veya işletmelere ilişkin Bakanlık veri tabanında bulunan bilgiler üzerinden risk analizleri yapabilir.
· İdarece, bu yönetmelik kapsamındaki faaliyetlere ilişkin oluşturulacak istatistiki bilgiler, taşıt, sürücü veya işletmelere ilişkin risk analizleri, risk analizine göre yapılabilecek sınıflandırmalar ile İdarenin uygun göreceği diğer bilgi ve belgeler, gerekli görülmesi halinde ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ile paylaşılabilir.
· Risk analizine göre sınıflandırma yapmak suretiyle belirli taşıt, sürücü veya işletmelerin denetlenmesine öncelik verilebilir, sürekli tespit edilen bir eksikliğe veya öncelik verilecek hususlara yönelik denetim planı ve programı yapılabilir.
Kesinleşen yıllık denetim planına uygun olarak, bölge müdürlükleri tarafından üçer aylık denetim programı hazırlanır. Denetim programı hazırlanırken, U-Net Otomasyon Sistemi üzerinden yapılan/yapılacak risk analizi dikkate alınır.
Bilindiği üzere , U-EDTS sistemine veri girilmemesi ve TOBB’ne takograf verilerinin yüklenmemesi durumunda, uyarma puanı yaptırımı uygulaması 1 Ocak 2024 te başlamıştır. Takograf verilerinin yüklenmemesi durumunda 2 uyarma puanı, U-EDTS sistemine yüklenmeyen her bilgi için 15 uyarma puanı ve girilen her yanlış bilgi için 1 uyarma puanı yaptırım uygulanacaktır. Uyarma puanlarının toplamı 150’yi geçtiğinde, karşılığı olan parayı ödeyerek 150’nin altına düşmeniz gerekmektedir. Aksi durumda yetki belgenizin geçici olarak askıya alınması, uyarıya rağmen gereğinin yapılmaması durumunda yetki belgelerinin iptali söz konusudur. 2024 yılı itibarı ile 1 Uyarma puanı karşılığı ödenmesi gereken tutar 1.063 TL’dir.
Uygulamanın ertelenip ertelenmeyeceği belli değildir. UND ve TOF gibi dernekler ertelenmesi için talepte bulunmuşlardır. Ertelemenin yapılabilmesi için yönetmelik değişikliği yapılması gerekmektedir. U-EDTS sistemine bildirim yapan veya takograf verilerini TOBB’e gönderen firma yok denecek kadar azdır. Şimdiden firmalara verilmesi gereken uyarma puanı sayısı 150 sınırını çoktan aşmıştır. Bu kısa vadeli sonuçtur. Devlet yönetmelikte öngördüğü çalışmayı tamamlayabilirse, birkaç yıl sonra kurallara uymayan firmalar öncelikli olarak elektronik ortamda denetlenmeye başlayacaktır. Gelişen teknoloji ve yapay zeka, büyük dil modeli, makine öğrenme, robotik süreç otomasyonu gibi teknolojiler bu çalışmaları tamamlamak için gerekli süreyi çok kısaltacaktır. Firmaların bu riski hesap ederek çalışmalarını yürütmeleri kendi menfaatlerine olacaktır. Ekonomik krizin sürmesinin beklendiği 2024 yılında, şirketlere yukarda açıklanan yaptırımların uygulanması şirketleri zorlayacaktır. Devletin bu sorunu çözmesi, şirketlerin de kurallara daha çok uyacak şekilde hazırlık yapması faydalı olacaktır.