2020 yılında yaşananlar, felaket senaryolarını geride bırakır türdendi. Geçmek bilmeyen bir yılın sonuna gelirken, sorunları da umutları da gelecek yıla taşımayı başarabildik. Covid-19’un nasıl biteceğine dair aşıyla birlikte umutlar yükselse de, içimizde halen büyük bir endişe var.
Aşının lojistiği en az aşının kendisi kadar gündeme geldi. Özellikle BioNTech firmasının geliştirdiği mRNA aşısının -70 santigrat derecelik soğuk zincire sahip olması, ezberleri bozdu. Bugüne kadar bu derecede iklimlendirme yapılarak lojistik sağlandı ancak bu ölçekte hiç yapılmadı. Ancak anlıyoruz ki aşı geliştirme süreçlerinde aşının da lojistiği düşünülmüş ve bunun için özel kutular geliştirilmiş. Kuru buz kullanılarak, özel kutularda -80 derece aşı taşınabiliyor. Daha fazla kuru buz ile iklimlendirmenin süresi de uzatılabiliyor. Ülkemiz açısından bakıldığında BioNTech firmasının aşısı için yeterli lojistik altyapısı yok. Ancak Soğutma Sanayi İş İnsanları Derneği’nin SOSİAD) başını çektiği dernekler, Türkiye’nin iklimlendirme sektörü olarak kısa sürede istenilen üretimi yapabileceklerini kamuoyuna duyurdular. Görüştüğümüz lojistik uzmanları ise -70 santigrat derece için hali hazırda lojistik altyapının yeterli olmadığı görüşünde.
Türkiye’nin asıl olarak getireceği Sinovac aşısı CoronaVac, 2-8 derece arasında üç yıla kadar saklanabiliyor. Dolayısıyla soğuk zincir şartları çok zor değil. Sağlık Bakanlığı her yıl ortalama 46 milyon doz aşı ve antiserum tedariki, lojistiği, ısı izlemi başarılı bir şeklide yürütüyor. Bu anlamda Çin aşısının lojistiğinde herhangi bir sorun yaşanması çok muhtemel görünmüyor. Kaldı ki Çin aşısının dünyaya yine Turkish Cargo sayesinde ulaştırıldığını da belirtmekte yarar var.
Yeri gelmişken Türkiye’nin soğuk zincirinin oluşturulması için 15 yıldır haberler yapıyoruz. Bugün aşı için gereken yarın ilaç ve gıda için de geçerli oluyor. Türkiye ATP konusunda önemli yol aldı ancak tamamıyla bu alandaki yapılacaklar bitmiş değil.
İlaç lojistiği için de GDP Kılavuzu’nun (good distribution practice-iyi dağıtım uygulamaları) hayata geçmesi gerekiyor. GDP Kılavuzu, sayesinde ilaçların belirlenen iklimlendirme ile taşınıp, depolanıp ve izlenebilmesini sağlayabiliriz. Bunu yapabilecek, insan kaynağımız, bilgi birikimimiz ve potansiyelimiz fazlasıyla var.
Tüm dünya gibi, bir an önce bu pandeminin bitmesini bekliyoruz. Daha sağlıklı günlerde buluşmak üzere…..
- - - -