Yollarımızdaki bazı ticari araçların tip onayları geçersiz mi?
Söz konusu araçlar, N2,N3 sınıf ( Azami yüklü ağırlığı 3,5 Tondan büyük olan kamyonlar) araçlar ile M2,M3 sınıf (Sürücü dahil 10 kişi ve daha fazla yolcu taşıyan araçlar) araçlardır. Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik komisyonu ile AB tip onay yönetmelikleri bizimde uymamız gereken tip onay yönetmelikleridir. Gerek tüm araç tip onay yönetmelikleri, gerekse hız sınırlandırıcı donanımların tip onay yönetmelikleri, bizim mevzuatımıza da aynen dahil edilmiştir.
Hız sınırlandırıcı donanımlar, aracın hızının, yasal mevzuatlara göre ayarlanan hız değerinden daha yükseğe çıkmasına izin vermeyen donanımlardır. Bu donanımlar 2000 yılından sonra üretilen benzinli araçlar ile 2003 yalından sonra üretilen dizel motorlarda motor kontrol ünitesine (MCU, ECU) entegredir. Daha önceki model araçlarda, ise harici bir donanım olarak takılabilmektedir.
Kısaca, hız sınırlandırıcı donanımlar 2000 yalından sonra üretilen benzinli motorlu araçlar ile 2003 yılından sonra üretilen dizel motorlu araçlarda, araç tip onaylarının ayrılmaz bir direktifidir. Dolayısı ile araç tip onayının da bir bileşenidir. Hız sınırlandırıcı donanımların tip onayı yönetmeliğine (92/24/AT) göre araç üreticileri, M2 ve M3 (otobüsler) sınıf araçların hızlarını 100 km/h ile N2, N3 sınıf araçların (Kamyon, kamyonet) hızlarını ise 90 km/h ile sınırlandırmak zorundadırlar. Bu tüm araç tip onayının da bir gereğidir.
Ancak, araç satıldıktan sonra, araçların hız sınırları kaldırılmaktadır. Bunun anlamı, aracın gücü yeterli ise, 1000 km/h hızla bile gidebilir. Burada sorun nedir derseniz, araç tip onayının bir parçası olan hız sınırlandırıcılar, mevzuata aykırı şekilde devre dışı bırakılmıştır. Tip onay konusunda uzman olan kişilere ; bu aracın tip onayı düşer mi, diye sorduğumda, tip onayında zorunlu olan bir direktif satış sonrasında devre dışı bırakılırsa, artık tip onayının düşmüş olmasının muhtemel olduğunu ifade ettiler. Bunun anlamı, yollarımızda dolaşan, yukarda sınıfları belirtilmiş otobüs ve kamyonların artık tip onayları yoktur, yani normalde trafiğe çıkmamaları lazımdır.
Bu konuda sorumlular kimlerdir ve çözüm için ne yapılmalıdır?
Konu ile ilgili bakanlıklar; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile İçişleri Bakanlığı’dır.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, tip onaylarını vermektedir. Tip onaylarının geçerliliğini’de zaman zaman kontrol etmesi gerekmez mi? Ayrıca, hız sınırlandırıcı donanımlar, ölçü ve ayar mevzuatı kapsamındadır. Bu donanımların tamir ve ayarı ile muayenesini yapacak servislerin yetkilendirilmesi ve hız sınırlandırıcı donanımları bir/iki yılda bir muayenesinin yapılması ve mühürlenmesi gerekmektedir. Bu işlem 2006 yılından beri tamamlanmamıştır, bu sorumlulukta Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na aittir.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı; Araç muayenelerinde kontrol edilecek noktaları ve kusur ağırlık derecesini belirlemektedir. Araç muayene istasyonları, bakanlığın verdiği kriterlere göre kontrolleri gerçekleştirmektedir. Halen yürürlükteki, kusur listesinde hız sınırlandırıcı ile ilgili kontrol edilecek hususlar vardır, ancak hepsi hafif kusurdur.
İçişleri Bakanlığı; Yol kenarı denetimlerinde, hızı sınırlanması gereken ama belirlenen hız sınırlarının üzerinde seyreden araçlar, servise sevkedilerek, hız ayar değerlerinin yükseltildiği veya yükseltildiği belirlenen araçlar, trafikten men edilebilir, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı veya birimleri ile mülki makama rapor edilerek, yaptırım uygulanması sağlanabilir.
Hız sınırlandırıcısının ayarları değiştirilmiş, hız sınırı kaldırılmış bir aracın tip onay tekrar nasıl geri kazanılabilir? Hız sınırlandırıcı donanımlar tamir ve ayar ve muayene servisleri yetkilendirilmiş olsaydı, bu servislerin yapacakları işlemler sonunda, düzenledikleri belgeler yeterli olabilirdi. Bu servisler yetkilendirilinceye kadar, araç markasının yetkili servislerinden alınacak belgelerle işlem yapılabilir. Çünkü, araç markalarının yetkili servislerinde, hız sınırlarını değiştirme konusunda çok sıkı tedbirler bulunmaktadır.
Sorumlular ne yaparlar veya ne yapabilirler, bekleyip göreceğiz.